چند وقت پیش بود که دولت برنامه ملی هدفمندی یارانه‌ها را رونمایی کرد؛ طرحی که در بخشی از آن، وزارت صنعت، معدن و تجارت را مامور می‌کرد که طراحی پروژه ارتقای سلامت، ایمنی، کیفیت و کاهش ضایعات آرد و نان در سبد مصرفی خانوار و ارتقای بهره‌وری در زنجیره تولید و مصرف گندم، آرد و نان را در کنار افزایش سهم تولید نان صنعتی، پیگیری کند.

از همان ابتدای این ماموریت، ذهن‌ها همه به سمت افزایش قیمت بدون ارتقای کیفیت در نان رفت. تجربه‌ای که حداقل دو تا سه بار در فاصله سال ۸۹ تا کنون، سبد هزینه‌ای خانوارها را به لحاظ سهم قیمتی نان، با چالش مواجه کرده بود.

عامل دوم هم البته، افزایش قیمت خرید تضمینی گندم در سال‌جاری است که دولت برای حمایت از کشاورزان، قیمت را بالا برده است و همین امر سبب شده تا از زمان اجرای آن، آرد هم به نرخ بالاتری به دست نانوایان برسد و این خود بهانه‌ای باشد تا نانوایان قیمت نان را بالا ببرند. البته قیمت‌گذاری نان‌های تولیدی نانوایان آزادپز، از سوی دولت صورت نمی‌گیرد و قیمت آنها به نوعی در بازار بسته به کیفیت و رقابت در تولید، تعیین می‌شود.

از روزی که صحبت از کاهش ضایعات نان و ارتقای سطح کیفی این کالای پرمصرف در میان خانوارهای ایرانی به میان آمده است، همه منتظر این هستند که قیمت افزایش یابد، انتظاری که البته می‌دانند که افزایش کیفیت نان در آن، نوعی سماق مکیدن است اما به هرحال دولت هم به صورت تلویحی و البته غیرمستقیم، اعلام کرده است که قیمت نان افزایش می‌یابد؛ اما این افزایش قیمت با ظرافت و لحاظ کردن همه جوانب انجام خواهد شد تا آسیبی به قشر ضعیف جامعه که به نوعی نان، قوت غالب آنها است، وارد نیاید.

اما همین زمزمه‌ها کافی بود تا قیمت نان حداقل در برخی نانوایی‌ها افزایش یابد. برخی نانوایان آزادپز که از قیمت‌گذاری دولتی تبعیت نمی‌کنند؛ قیمت را بالا برده‌اند تا دخل و خرج‌شان با هم همخوانی داشته باشد. نان را هم البته کیفی‌تر از نانوایان دولتی می‌فروشند. از سوی دیگر، برخی نانوایان دولتی هم به نوعی وزن چانه‌ها را به صورت نامحسوس کم کرده‌اند و نانی که از تنور یک نانوای دولتی‌پز بیرون می‌آید، ممکن است باریک‌تر و نازک‌تر از نانی باشد که همتای دولتی‌اش در نانوایی دیگر، در محله‌ یا خیابانی دیگر، پخت می‌کند.

گزارش‌های میدانی خبرنگار مهر نشانگر این است که در برخی از محله‌های تهران، قیمت نان افزایش یافته و البته این افزایش قیمت بیشتر در مورد نانوایان آزادپز محسوس است که به هرحال، به لحاظ قیمت نباید به کسی هم پاسخگو باشند اما در نانوایی‌های دولتی، کاهش وزن چانه، جبران افزایش قیمت گندم و آرد را کرده است. ممکن است برخی بگویند که آرد به قیمت دولتی در اختیار این نانوایان قرار می‌گیرد و تاکنون هم آرد از سوی دولت به صورت رسمی گران نشده است اما نانوایان می‌گویند که آرد دولتی کیفیت لازم را ندارد و بنابراین باید آرد آزاد هم بخرند تا بلکه نانشان خریدار داشته باشد و بتوانند مشتریان خود را نگه دارند.

سال گذشته که قیمت مصوب هر قرص نان سنگک با وزن چانه خمیر ۶۶۷ گرم ۸۰۰ تومان بود، برخی نانوایی‌های دارای آرد دولتی در کنار فروش نان سنگک به نرخ مصوب مذکور اما با وزن کمتر، فروش نان سنگک کنجدی با افزودن کنجد به نرخ ۱۵۰۰ تومان را نیز در دستور کار قرار داده‌ بودند؛ موضوعی که در برخی نانوایی‌های بربری نیز رایج شده و نرخ ۶۵۰ تومانی مصوب این نوع نان با وزن چانه ۶۰۰ گرمی را به هزار و ۲۰۰ تومان افزایش داده بود؛ در سایر انواع نان سنتی مانند تافتون و لواش، کاهش وزن چانه خمیر و کم فروشی رواج بیشتری داشت.

اکنون هم قیمت هر قرص نان سنگک در برخی نانوایی‌های آزادپز  به ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان هم رسیده و البته ضایعات کمتری نسبت به نان‌های دولتی دارد و کیفیت نان اندکی بیشتر است. مردم هم در مناطق شمالی شهر تهران در مقابل خرید نان به این قیمت هم، مقاومت نمی‌کنند، چراکه هم مشکلی در خرید نان به این قیمت ندارند و هم اینکه نان در سبد مصرفی آنها نقش چندانی ندارد. قیمت بربری هم بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ تومان هم عرضه می‌شود که نانوا، دلیل آن را کنجد دورو و بالا رفتن کیفیت می‌داند.

به هرحال باید دید که دولت چه نظارت و برنامه‌ای برای نانوایی‌های دولتی و آزادپز دارد و خود چه تصمیمی برای افزایش یا تثبیت نرخ مصوب نان در نانوایی‌های دولتی خواهد داشت.